Markirane pešačke staze

Etno park „Terzića avlija“ i Etno udruženje „Zavičaj“, projektovali su i markirali 60km kružnih pešačkih staza, od kojih se jedan deo može koristiti i za biciklizam. Sve staze polaze iz etno parka i podeljene su na četiri različite (po dužini i težini), koje se međusobno ukrštaju i prepliću. Stazama su spojeni etno park, Potpećka pećina, rečica Petnica sa ribnjacima, vodopadima, starim vodenicama, vrh Gradina sa spomenikom u obliku kamene piramide, vododelnica sa lepim vidikovcima na dolinu reke Rzava, vrhove Zlatibora (Tornik, Čigota), Mučnja, Golije, Ovčara, Kablara, Jelove Gore a potom staza povezuje reku Rzav na kojoj se nalaze lepe plaže, viseći mostići, Roška banja, majdan minerala kalcita u Rupeljevu gde zlakuški grnčari vade ovu sirovinu … Ovim stazama, pridodat je i još jedan markirani deo uz živopisni kanjon rečice Dervente, gde se nalazi stari kameni rimski most.

U Terzića avliji, gde se nalazi i kamp za planinare, može se kupiti Planinarska karta ovih staza, kao i dobiti u knjižici pečati najznačajnijih turističkih objekata na stazi – Terzića avlije, Potpećke pećine i vrha Gradina.

Deo markiranih pešačkih staza “Terzića avlija sa okolinom“ preseca projektovanu trasu Evropskog pešačkog puta E-7 i poklapa sa sa njim jednim delom.

POTPEĆKA PEĆINA

Potpećka pećina se nalazi u selu Potpeć, kraj Zlakuse, 14 km od Užica, u severnom području Drežničke Gradine (931 m n.v.). Ulaz u pećinu spada u red monumentalnih dela prirode. Džinovski portal u obliku potkovice, visok 50m (od korita periodskog toka do svoda), a širok 12m pri dnu, odnosno 22m pri vrhu, najviši je pećinski ulaz u Srbiji. Izdubljen na krečnjačkoj litici, čiji je vertikalni deo visok 72m. Itsražena i uređena dužina za posetioce je 555m. Ulazno silazna staza ima preko 700 stepenika.

Potpećka pečina je izvorskog tipa nju su izgradile vode ponornica koje poniru u Drežničkoj dolini i posle podzemnog toka u dužini od 4-5 km (u pravoj liniji), izbijaju iz pećine ili vrela ispred pećine i grade Petnicu-pećinsku reku.

REČICA PETNICA

Nastaje iz vrela ipsred same Potpećke pećine. Od jeseni do početka leta aktivno je još jedno vrelo, odnosno vodeni tok koji ističe iz same pećine, Donjeg dela pećine koji je jezerskog tipa, kada je viši vodostaj u njemu. Duž vodenog toka Petnice, do njenog ulivanja u reku Đetinju, nalazi se više ribnjaka sa kalifornijskom pastrmkom, kao i tri riblja restorana. Na Petnici se nalazi par živopisnih vodopada kao i više starih vodenica potočara od kojih su neke u funckiji i danas.

GRADINA

Vrh Gradina (931m) predstavlja najvišu tačku sela Zlakusa. Na samom vrhu nalazi se i spomenik u obliku kamene piramide posvećen bitci u 2. svetskom ratu a napravljen od dela kamena koji potiče od starog rimskog utvrđenja. Sa Gradine se pruža veličanstven pogled pod 360 stepeni. Ovaj vrh je cilj svih planinara koji dođu u Zlakusu. Sa Gradine poleću i paraglajderi jer se na tom mestu nalazi i jedno od dva poletilišta. Drugo poletilište je nešto istočnije i na nešto nižem vrhu (Jocovo brdo) sa koga se takođe pruža lep panoramski pogled na zlakuško polje.

REKA RZAV

Rzav je jedna od najčistijih reka u Zapadnoj Srbiji. Omiljeno je izletište i kupalište mladih iz Zlakuse i okolnih sela u vrelim letnjim danima, kada su plaže na ovoj reci prepune kupača. Takođe, ova reka je bogata i ribom. Preko Rzava se pružaju i dva viseća mostića preko kojih vode markirane pešačke staze a u blizini je i Roška banja.

ROŠKA BANJA

Trenutno, nakon požara, Roška banja je u ruralnom stanju. Nema organizovanih boravaka, kao nekad u njoj, ali lekovita vodu i dalje eksploatišu pojedinci koji u nju svraćaju. To je banja sa hladnom vodom. Između ostalih bolesti, dobra je za reumu u živce.

SELO RUPELJEVO

Pojedini delovi sela Rupeljeva deluju kao da je davno vreme u njima stalo, sa domaćinstvima i kućama sa kraja 19. veka. U ovom selu se nalazi čuveni majdan za vađenje vrste, minerala kalcita, koju zlakuški grnčari koriste kao jednu od svojih sirovina a koji predstavlja vezivni materijal za glinu. Mineral kalcita je neobičnog svetlucavog izgleda i kao takav predstavlja zanimljiv suvenir koji planinari i turisti ponesu sa sobom iz majdana za uspomenu.

KANJON DERVENTE

Derventa je još jedna rečica nadomak Zlakuse, koja je obuhvaćena markiranim pešačkim stazama. Staza počinje od mosta u selu Potočanje, nedaleko od ušća ove rečice u Đetinju, pa vodi najpre levom, pa desnom i ponovo levom njenom obalom uzvodno sve do mesta Blizanci kada se ponovo prelazi na drugu obalu reke preko kamenog rimskog mosta. Na tom mestu napravljeno je i kupalište sa uređenim mestom za roštilj. Dalje staza počinje da se penje ka Košuti a onda prema Gradini, gde se u zaseoku Zaboj uklapa sa ranije markiranim stazama koje vode iz etno parka.

MARKIRANE PEŠAČKE PLANINARSKE STAZE

Oznaka staze	NAZIV STAZE / TEHNIČKE KARAKTERISTIKE	Dužina	Uspon	Pad	Vreme prelaska
1	*„DUŠAN SILNI“*( Terzića Avlija – Karadžina stena -Potpećka pećina – Gradina – Roška Banja – Jocovo brdo – Stara voda – Terzića Avlija )	24,8 km	1081 m	921 m	9h.45min
2	„*UŽIČKIPARTIZANSKIODRED*„( Terzića Avlija – Šunjevarića vrelo – Partizanski bivak – Gradina – Zaboj – Potpećka pećina – Terzića Avlija )	14,9 km	656 m	656 m	6h.10min
3	*„STAZA ZLAKUŠKIH GRNČARA“*( Terzića Avlija – Milutinovića vrelo – Drndari – Vrstine – Bukova voda – Terzića Avlija )	14,2 km	455 m	455 m	5h.10min
4	*„STAZA ZDRAVLJA“*( Terzića Avlija – Potpećka pećina – Karadžina stena -Terzića Avlija )	5,8 km	126 m	54 m	1h.45min

TEHNIČKI PRIKAZ KRETANJA

**STAZA BR. 1 – « DUŠAN SILNI»**

Staza polazi iz Etno parka „Terzića avlija“, asfaltnim putem u pravcu SZ, do raskrsnice puteva kod seoskog trafoa i skreće u pravcu juga, uz nagib, pored Šunjevarskog potoka do ispred Karadžine stene 520 m.n.v, gde prelazi u lošiji kolski put, pa zatim pešačku stazu kroz šumu do početka asfaltnog puta koji vodi do Potpećke pećine što je ujedno i prva kontrolna tačka na stazi.

Od Potpećke pećine staza kreće na zapad asfaltnim putem do izlaska iz sela Potpeća, zatim lošijim kolskim putem uz nagib u pravcu sela Zaboj, prolazi delimično uočljivom stazom groz prostranu livadu i na rubu šume nastavlja lošijim kolskim putem gde posle 150 m menja pravac uz cik-cak usku pešačku stazu do sela Zaboj, tj. do raskrsnice lošijih kolskih puteva koji su ograničeni ogradama od nabacanog kamena. Dalje, staza kreće uz nagib prema vrhu Gradine 931 m.n.v. gde u gornjem delu prelazi preko kamenitog zemljišta i kroz retku srednje staru cerovu šumu stiže do vrha koji je ujedno i druga kontrolna tačka. Od vrha Gradine 50 m južno markirana je mala staza do vidokovca koji gleda na selo Drežnik, vrhove Zlatibora (Tornik, Čigota) i živopisnu dolinu reke Rzav.

Od vrha Gradine pešačka staza nastavlja uskim prolazima kroz stenovite i kamenite detalje u pravcu istoka, dolazi do telekomunikacionog stuba na rubu borove šume i prelazi u lošiji kolski put koji silazi u zaseok Markovići, a zatim, običnim kolskim putem vodi preko zaseoka Brđani, preko kose Panđurište, niz nagib u pravcu JI, preko zaseoka Kabanice i polukružno, silazi u Rošku Banju koja je treća kontrolna tačka na pravcu kretanja.

Od Roške Banje, staza nastavlja lošijim kolskim putem u pravcu juga do visećeg mosta za zaseok Vajovići, prelazeći preko reke Rzav na njenu desnu obalu i posle 500 m ponovo, preko visećeg mosta prelazi na levu obalu istoimene reke, gde nakon 50 m izbija u reon malog kupališta – plaže na pomenutoj reci. Dalje lošijim kolskim putem dolazi se do većeg mosta na reci Rzav, i dalje asfaltnim putem uz nagib, u pravcu severa, pored groblja, staza dolazi do zadružnog doma i škole u selu Roge. Dalje staza kreće asfaltnim putem, do raskrsnice kod Roške ploče, gde menja smer ka zaseoku Vulovići, a odatle, od raskrsnice uz nagib pešačkom stazom, ide do vidikovca Jocovo brdo (715 m.n.v) odakle se pruža prekrasan vidik na dolinu reke Đetinje, na pravcu od Sevojna do Požege, vrhove Golije, Mučnja, Ovčara, Kablara i dalje. Na Jocovom brdu (Balčovini) nalazi se poletalište Paraglajderskog kluba „Zlakuški soko“. Staza zatim kreće ivicom borove šume, preko proplanka do raskrsnice sa lošijim kolskim putem 30 m od izvora manje izdašnosti – Bukova voda i dalje, pešačkom stazom, ivicom livade i kroz bukovu šumu, stiže do izvora veće izdašnosti, zvanog Stara voda. Od izvora, staza vodi uskom pešačkom stazom koja je u stvari produbljena erozijom usled atmosferskih padavina, do ivice šume, zatim prolazi kroz voćnjak (šljive požegače) i izbija na seoski put, odakle kreće niz nagib u pravcu groblja u zaseoku Vranjača, gde prelazi u asfaltni put, do raskrsnice, tu menja smer u pravcu zapada, gde asfaltnim putem preko Mlađovine stiže do raskrsnice u centru sela Zlakusa i odatle do Terzića avlije gde je ujedno i kraj staze.

**STAZA BR. 2 – «UŽIČKIPARTIZANSKIODRED»**

Staza kreće iz Etno parka „Terzića avlija“, asfaltnim putem, uz nagib u pravcu JI, pored starog groblja i stare kuće Terzića, gde prelazi u lošiji kolski put, nastavlja do raskrsnice puteva gde se uliva staza Dušan silni, i vodi dalje lošijim kolskim putem u pravcu juga i zapada, da bi došla do Šunjevarića vrela koje je ujedno i prva kontrolna tačka na pravcu kretanja.

Staza zatim kreće u pravcu severa asfaltnim putem do raskrsnice, pa zatim uz nagib, cik-cak lošijim kolskim putem dolazi do raskrsnice gde se može otići do Karadžine stene, pored koje je i lep vidikovac na Potpeće i Zlakusu, zatim se odvaja prema zaseoku Tešići i na ivici zaseoka prelazi u šumsku stazu gde je obeleženo skretanje malog izvora u dnu izdužene livade. Dalje staza vodi uz nagib na ivicu uvale, bukovom šumom do kontrolne tačke broj 2 – Partizanski bivak do koje se dolazi skretanjem sa osnovnog pravca – 50 m levo u pravcu severa.

Staza zatim vodi lošijim kolskim putem do zaseoka Markovići, gde menja smer ka zapadu uz nagib, lošijim kolskim putem do telekomunikacionog stuba na ivici borove šume, i dalje, uklinjenom pešačkom stazom kroz stenovite i kamenite detalje ka vrhu Gradina gde je treća kontrolna tačka.

Sa vrha Gradine staza kreće u pravcu zaseoka Zaboj, kamenitom stazom, kroz cerovu šumu u pravcu zapada, gde se pored nje, sa desne strane nalazi obeležje na kome je simbolično obeleženo mesto pogibije borca Užičkog partizanskog odreda, Olge Đurović, u borbi u okruženju sa nemačkim okupatorom.

Nakon silaska u zaseok Zaboj, staza uskom pešačkom stazom izbija u rejon livade kroz koju prolazi delimično uočljivim pravcem do zapadnog izlaza gde je krak lošijeg kolskog puta kojim se niz nagib stiže do periferije sela Popeće i odatle asfaltnim putem do Potpećke pećine koja je ujedno i četvrta kontrolna tačka na pravcu kretanja.

Od Potpećke pečine moguće je u nekoliko varijanti doći do Terzića avlije, asvaltnim putem, pored Šunjevarskog potoka, makadamom pored novog groblja ili lošijim kolskim putem do osnovne škole u Zlakusi, a odatle asfaltnom do krajnje tačke.

STAZA BR. 3 – „STAZA ZLAKUŠKIH GRNČARA“

Staza kreće iz Etno parka „Terzića avlija“ u pravcu glavne raskrsnice u centru sela Zlakusa, kod mosta, gde odvaja u pravcu istoka asfaltnim putem, do raskrsnice u koju se uliva staza broj 1 i dalje makadamom do zaseoka Đokići pa zatim uz nagib, običnim kolskim putem do Milutinovića vrela koja je ujedno i prva kontrolna tačka na pravcu kretanja.

Staza zatim nastavlja uz nagib običnim kolskim putem do zaseoka Milutinovići i dalje izbija u zaseok Drndari od koga dalje vodi asfaltnim putem kroz naselje. Tu staza ima dva pravca kretanja – jednim se stiže do malih a drugim do velikh Vrstina, tj. mesta gde zlakuški grnčari kopaju rudu kalcit (tzv. vrsta) koja je vezivni materijal za glinu od koje se prave zlakuški lonci i ostalo zemljano ekološko posuđe.

Staza dalje menja smer kretanja lošijim kolskim putem prolazeći kroz potez Vrtače, na raskrsnici menja pravac ka JZ, do raskrsnice sa lošijim kolskim putem 30 m od izvora slabe izdašnosti Bukova voda i dalje stazom kroz livadu izbija na lošiji kolski put na potezu Borovnjak, niz nagib dolazi do stare kuće Terzića, prelazi u asfaltni put i pored starog groblja silazi u Terzića avliju.

STAZA BR. 4 – „STAZA ZDRAVLJA“

To je kružna staza koja vodi do Potpećke pećine i koju čine predhodne staze. Korisniku je data mogućnost da bira pravce dolaska i odlaska do Potpećke pećine, naravno uz korišćenje karte (npr. Terzića avlija – škola u Zlakusi, put u podnožju Karadžine stene (Potpeće istok), Potpećka pećina i nazad, preko Karadžine stene gde se nalazi istoimeni vidikovac, do Terzića avlije bilo kojim pravcem).